Αν προσπαθούσε κάποιος να περιγράψει με μία λέξη τη φιλοσοφία του καπιταλισμού -όχι τα καλά ή τα κακά, αλλά το μοντέλο πάνω στο οποίο υποτίθεται πως στήθηκε- αυτή θα ήταν η εμπιστοσύνη.
Το σύστημα λειτουργεί ξεκάθαρα με βάση την “εμπιστοσύνη” μεταξύ των συναλλασσομένων. Ανταλλαγή εικονικού πλούτου με πραγματικό προϊόν, πάνω σε θεωρητικές εγγυήσεις αποπληρωμής, αξιολογημένες μέσα από την εμπιστοσύνη που δείχνει ο πιστωτής στον δανειζόμενο.
Όταν η εμπιστοσύνη είναι μεγάλη, το ρίσκο μειώνεται και για τους δύο. Το ίδιο όμως γίνεται και με το περιθώριο άμεσου κέρδους. Μεγάλη εμπιστοσύνη σημαίνει σιγουριά στις κινήσεις, μειωμένο περιθώριο αποτυχίας αλλά και μηδενικός βραχυπρόθεσμος πλουτισμός. Τα χαμηλά -αλλά σταθερά- μακροχρόνια κέρδη συνιστούν το χαρακτηριστικό της γνώρισμα.
Ότι κι αν συμβαίνει στις διάφορες παραμέτρους του ίδιου του καπιταλισμού, η εμπιστοσύνη είναι αυτή που στο τέλος καθορίζει τις πραγματικές αξίες. Πλούτου, επένδυσης, εργασίας, πολιτικής, σχέσεων.
Η εμπιστοσύνη ορίζεται από τις ανθρώπινες αποφάσεις. Είτε αυτές ακολουθούν κάποιους κανόνες, είτε όχι, ο ανθρώπινος παράγοντας είναι εκείνος που οριοθετεί κάτι άυλο και μη πραγματικό, όπως είναι η αξιακή σχετικότητα χρήματος - προϊόντος.
Όταν συναντάς αλλοπρόσαλλες ανθρώπινες συμπεριφορές σαν αυτή της απόφασης για το κούρεμα των καταθέσεων της Κύπρου, ή τις επανειλημμένες υποσχέσεις για οριστική λύση του ελληνικού προβλήματος κι εκείνες της εξασφάλισης της ισπανικής και ιταλικής οικονομίας εκτός του πλαισίου των -αναγνωρισμένα- αποτυχημένων μνημονιακών πολιτικών, η εμπιστοσύνη πάει περίπατο.
Κι όταν η εμπιστοσύνη πάει περίπατο, τον ίδιο δρόμο ακολουθούν και οι -όποιοι- κανόνες του καπιταλισμού, της ελεύθερης αγοράς κ.ο.κ. που με τέτοια μανία πασχίζουν να πείσουν τη μάζα ότι προστατεύουν.
Φυσικά, ο καπιταλισμός δεν έχει κανένα κανόνα εκτός αυτού του κέρδους, όμως ιστορικά η δύση γνώρισε τη διαφορετικότητα των εκφάνσεων του. Από τον Β‘ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι και την πτώση του Σιδηρούν Παραπετάσματος, “απολαύσαμε” τα κατορθώματα του καπιταλισμού σε όλες τις γωνιές του πλανήτη.
Αν κάτι έμεινε από πλευράς εκείνων των παραγόντων -πολιτικών και οικονομικών- είναι η σταθερή ύπαρξη αυτής ακριβώς της καπιταλιστικής εμπιστοσύνης.
Βγάζοντας τα γεγονότα από το πλαίσιο της αξιολόγησής τους με όρους “καλού” και “κακού”, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι η εμπιστοσύνη των κατά καιρούς πράξεων ήταν έκδηλη. Ακόμη κι όταν οδηγούσαν σε λανθασμένα και άτυχα αποτελέσματα, η κατάσταση επανερχόταν στις πρότερες “εμπιστευτικές” σταθερές μέσω μιας χούφτας πολιτικών αποφάσεων.
Σήμερα, η καπιταλιστική εμπιστοσύνη έχει εξαφανιστεί.
Όταν τη μία μέρα διακηρύσσεις με απόλυτη βεβαιότητα την προστασία του υπέρτατου τοτέμ του καπιταλισμού, που είναι το ίδιο το κεφάλαιο (capital) και την επόμενη στιγμή την διαψεύδεις μόνο και μόνο για να βγεις ύστερα να δηλώσεις πολέμιος αυτής της απόφασης και να εισέλθεις σε ένα γαϊτανάκι αλληλοκατηγοριών μεταξύ ΕΕ, ΕΚΤ, Κύπρου και Γερμανίας για το ποιος τελικά έχασε πρώτος την εμπιστοσύνη του στο ίδιο το σύστημα, τότε κάθε δοκιμασμένη καπιταλιστική θεωρία των ίδιων των υποστηρικτών της πάει περίπατο.
Για να προσδώσεις εμπιστοσύνη στο σύστημα, πρέπει πρώτα απ’ όλα να έχεις εμπιστοσύνη στον ίδιο σου τον εαυτό. Η πολιτική ηγεσία της Ευρώπης έχει απολέσει αυτό το προνόμιο εδώ και δύο, τουλάχιστον, δεκαετίες. Ο ανθρώπινος παράγοντας που κάποτε διαμόρφωνε τις τυπικές πτυχές της καπιταλιστικής θεώρησης πραγματικών και εικονικών αξιών χάθηκε στους πανευρωπαϊκούς σωλήνες της νεότερης πολιτικής ελίτ.
Ένα άβουλο ον δεν έχει εμπιστοσύνη ούτε στη σκιά του. Πόσο μάλλον στις αποφάσεις που κρίνουν το μέλλον εκατομμυρίων ανθρώπων. Επομένως, ο δρόμος για το άμεσο, βραχυπρόθεσμο και ανεξέλεγκτο κέρδος εκείνων που ξεχείλωσαν την καπιταλιστική εμπιστοσύνη στα δικά τους μέτρα, ξανοίγεται πάνω σε ένα οδόστρωμα χάους και αβεβαιότητας.
Κάποιοι όλο αυτό το λένε με μια λέξη “Καπιταλισμό”. Εγώ θα προτιμούσα τον όρο “Φεουδαρχία”.
Πολύφημος
0 σχόλια: